Christo Vladimirof Javacheff is geboren in Bulgarije in 1935. Verstopt in een goederentrein, ontvluchtte hij het benauwde Oosten op 21-jarige leeftijd. Deze dramatische tijd heeft bij Christo een onverzadigbaar verlangen naar vrijheid en onafhankelijkheid losgemaakt.
Samen met zijn vrouw, Jeanne-Claude Denat de Guillebon, met wie hij tot haar dood in 2009 een onafscheidelijk duo vormde, wijdde hij zijn leven aan de kunst.
Hoe is Christo begonnen?
Al snel na zijn opleiding aan de kunstacademie naam Christo afscheid van ‘het schilderij’. Hij vestigde zich in Parijs en vond begin jaren 60 aansluiting bij het zogenaamde ‘Nouveau Realisme’, die ervan uitging dat ‘de traditionele middelen uitgeput zijn en dat er geen andere mogelijkheden zijn dan de afschaffing van het schilderij’ (Manifeste du Nouveau Realisme, door de Franse criticus Pierre Restany, 14.04.1960). Kunstenaars als Arman, Yves Klein, Daniel Spoerrie, Jean Tinguely e.a. confronteren de kijker met hun bewerkingen van alledaagse dingen. Zo begint Christo voorwerpen in te pakken. Zijn doel is om mensen met andere ogen naar de realiteit te laten kijken. Hij werkt met stof en touw en begint klein, met een blikje, een fles, een stoel …
Wat was de rol van Jeanne-Claude?
Christo en Jeanne-Claude werkten altijd samen. Hun projecten zijn steeds groter geworden en de aanlooptijd tot effectieve realisatie steeds langer. We spreken van een ‘software’ en een ‘hardware’ periode: de tijd die nodig is om alle nodige toestemmingen te verkrijgen en de tijd van de fysieke installatie. Zo bijvoorbeeld ontstond het idee om de Reichstag in te pakken in 1971, maar kon het project uiteindelijk pas in 1995 gerealiseerd worden. Sommige plannen, zoals The Mastaba, bedacht in 1977, zitten sinds twintig jaar of langer in de pipeline. Jeanne-Claude was diegene die alle organisatorische vraagstukken en toestemmingen verzamelde. Christo produceert en verkoopt honderden tekeningen, collages, maquettes, en kaarten om de projecten te financieren.
Kan Christo omschreven worden als een Land art kunstenaar?
Het oeuvre van Christo wordt vaak in één adem genoemd met dat van kunstenaars als Richard Long of Robert Morris, wanneer men spreekt over Land art. Christo’s werken betekenen een ingreep in een stedelijke of landelijke omgeving, zoals zijn laatste realisatie The Floating Pierce (Lake Iseo, 2016). Altijd zijn het vergankelijke creaties, die men zich slechts kan herinneren door de voorontwerpen of de foto’s achteraf, of op een louter mentale manier.
Christo’s oeuvre vraagt ook naar de interesse van de mens. De kunstliefhebber-toerist moet zich verplaatsen om te gaan kijken, soms tot in woestijngebieden. De - in se niet in kunst geïnteresseerde - gewone burger of politicus zet zich hartstochtelijk in voor of verzet zich vurig tegen de realisatie van een werk… Christo’s kunst heeft geen reden tot bestaan zonder de poëtische of empirische beleving van de toeschouwer.
Wat zien we van Christo op de Brafa Art Fair?
De ‘early works’ van Christo zijn sleutelwerken in zijn oeuvre. Ze zijn zeer gegeerd door musea wereldwijd. De Brafa Art Fair 2018 stelt een monumentaal en baanbrekend ‘early work’ tentoon, uit Christo’s persoonlijke verzameling: Three store Fronts (1965-66). Het werd voor het eerst geïnstalleerd in het Stedelijk Van Abbemuseum in Eindhoven. Deze eyecatcher is meer dan 14 m lang en 2,5 m hoog: het grootste werk dat ooit op Brafa werd geëxposeerd!
De voorlopers van de Store Fronts zijn de kleinere Show Cases (Parijs, 1963), waarbij Christo kleine vitrines aan de binnenkant bekleedde met doek of inpakpapier en verlichtte met een gloeilamp. Hij suggereerde zo op een subtiele manier de luxe van een commerciële wereld, maar ook een soort eenzaamheid of stille melancholie.
Met de Store Fronts (New York, 1964) heeft Christo de stap gezet naar levensechte proporties. Ze zijn gemaakt van bewerkte, gerecycleerde architectonische elementen. Met de gordijnen die aan de binnenzijde zijn gedrapeerd - kernidee dat in zijn later werk steeds zal terugkeren - onthult Christo door te bedekken. De Store Fronts zijn in feite de voorlopers van de Valley Curtain (Colorado, 1972), Running Fence (California, 1976) of The Gates (New York, 2005), die functioneren als onafhankelijke sculpturen met pure esthetische intenties.
Wanneer heeft u Christo leren kennen en hoe zou u hem omschrijven als mens?
Linda en ik hebben Christo in 1984 in New York leren kennen, via een vriend-verzamelaar. Wij hebben sindsdien de beste samenwerking en vriendschappelijke band. Christo’s enthousiasme, vitaliteit en kracht zijn enorm aanstekelijk. Met Christo bevriend zijn is een uitzonderlijk avontuur. Wij werken samen zonder enig contract. We leggen elkaar ook geen druk op. Christo is iemand met een warme persoonlijkheid, die durft te dromen, de magie van de wereld inziet en zich op zijn leeftijd nog altijd met een frisse, bijna kinderlijke blik verwondert over dingen, zoals zich in New York verplaatsen in limousine. Met mijn gelijkaardig dromerig karakter, hebben wij elkaar gevonden. Er zijn te veel mooie en geestige herinneringen om op te noemen. Het is altijd een zeer oprecht en intens plezier om samen te zijn, een zorgeloze vriendschap. Ook met Jeanne-Claude hadden wij de allerbeste band. Zij hield ervan om grappen te vertellen. We hebben altijd veel gelachen samen.
Op welke manier heeft u sinds de jaren 80 samengewerkt met Christo?
Wij hebben ongeveer vijftien tentoonstellingen georganiseerd, zowel in Knokke, als in Parijs of Saint-Paul-de-Vence. Diverse projecten, zoals de Reichstag, The Gates, Over the River, The Mastaba of zijn ‘early works’ hebben wij aan de wereld gepresenteerd.
De tekeningen van Christo zijn dé bron van financiering voor de realisatie van zijn projecten. Hij staat erop zijn ideeën met eigen middelen te realiseren, en alle medewerkers te betalen. Hij aanvaardt geen enkele andere vorm van financiering, behalve voor The Mastaba, het enige werk dat fysiek zal blijven bestaan.
Sinds 1986 geven wij ook boeken uit over zijn projecten. Deze boeken worden in grote oplage gedrukt en vaak verschillende keren herdrukt, om de plannen voor te kunnen stellen aan alle betrokken partijen, zowel politici als ingenieurs of omwonenden en bezoekers.
Mijn taak als galerist is zeer breed. Ik probeer steeds aan de verschillende facetten van het verlangen van een kunstenaar te voldoen.
Hoe brengt Christo zijn dagen door, wanneer hij in Knokke is?
Christo vindt het altijd erg fijn om even in Knokke te vertoeven. Hij heeft zo zijn gewoontes: zo gaat hij altijd naar het Approach Hotel en neemt hij zijn maaltijden steevast in het restaurant Si Versailles, ’s middags en ’s avonds als het kan! Ikzelf zorg ook altijd voor iets spannends voor de kunstenaars. Een nieuwe galerij is als verrassende ruimte altijd een uitdaging. Deze zomer hadden we naast de twee galeries, op het Albertplein en op de Zeedijk, nog een pop-up galerie op Zeedijk 742 (Independent 742). Zomer 2018 openen Linda en ik onze Fondation in Saint-Tropez.
Wat is er volgens u de afgelopen decennia in de kunstwereld veranderd?
In de jaren 70 had de kunst tijd om te rijpen en om zijn plaats in te nemen in de geschiedenis. Kunstenaars hadden tijd om kunstenaars te zijn. Vandaag is alles veel commerciëler en vluchtiger geworden. Het is nu een hele andere wereld. Er wordt mijns inziens ook echt minder plezier beleefd aan het hele kunstgebeuren. Er is simpelweg geen tijd meer om uitgebreid te gaan eten, om gepassioneerd te discussiëren en om te lachen. Vandaag moet je je tevreden stellen met een kort interview met kunstenaars, een beetje zoals met een acteur. Kunstenaars worden nu zeer snel mega hip, maar hun succes is van zeer korte duur, niet te vergelijken met de kracht van vernieuwing en de creatie van spanningsvelden zoals dat in de tweede helft van de 20ste eeuw plaatsvond. Deze generatie – de ‘oude rakkers’ – zijn vandaag de sterren in de markt.
Ook is de relatie tussen de commerciële en culturele instellingen op de schop gegaan. Museumdirecteurs zijn managers geworden, die hun targets moeten halen. Tegenwoordig kloppen culturele instellingen, zoals het Centre Pompidou in Parijs, aan mijn deur. Ondenkbaar in de jaren 70, toen werd ik niet eens te woord gestaan!
Hoe zal Christo volgens u de geschiedenis ingaan?
Christo is een van de belangrijkste kunstenaars van de 20ste eeuw, naast Mirò, Léger, Picasso, Warhol e.a. Hij heeft per decennium een bladzijde in de geschiedenis geschreven. De evolutie van het oeuvre van Christo is in feite een reflectie van onze maatschappij, die sinds de jaren 60 steeds complexer is geworden. Met zijn kracht en authenticiteit is hij een cruciale en onontwijkbare figuur in de kunstgeschiedenis.
Artikel verschenen in Knokke Actueel 'Winter Vibes', editie januari 2018
